Wraz z upływem lat, coraz częściej sięgamy do wspomnień z przeszłości. Zwłaszcza, gdy dotyczą one lat młodzieńczych. Czas zaciera wszelkie ciemne strony, jeżeli oczywiście takie były, naszej „chmurnej” a czasem i „durnej” młodości. Także i filateliści często muszą odpowiadać na pytanie – jakie były początki? Sięgamy wtedy pamięcią daleko wstecz i myślę, że zdecydowana większość
pamięta, iż znaczki zbierało się najczęściej na „kraje”. Nie ważna była tematyka, ważna była ilość krajów. Takie początki miały niewątpliwą zaletę. Pozwalały na poznawanie świata, uczyły przede wszystkim geografii. I tak jak pisał J. Tuwim w wierszu „Dzieciństwo”:
„Tęsknię za ojczyzną moją....
Tam wielbłąda miałem na Sudanie,
A żyrafę i palmę na Niassie!
Gwatemala miała głowy ptasie,
Na Jamajce wodospad się pienił,
Ktoś rogaty był na Labuanie,
Fioletową kochałem Tasmanię,
Z dzikusami nocą szły do tańca
Jaguary z ”Młodego wygnańca”
Ileż tutaj zagadek – a co to jest Labuan? A Niassa? Dziwne, egzotyczne nazwy – w ten sposób odkrywało się świat. Warto więc wrócić w lata młodości i przypomnieć sobie te wszystkie egzotyczne nazwy, zwłaszcza, że większość z tych państw już nie istnieje, bądź zmieniło swoje nazwy. Inne istniały bardzo krótko – ale zostały znaczki z nazwami krajów lub poczt które nic nam dzisiaj nie mówią.
Chciałbym stworzyć taki swoisty leksykon państw i poczt zapomnianych. Pachnących jednocześnie egzotyką. Na początek proponuje rozpocząć wędrówkę po rejonach które jeszcze niecałe 200 lat temu były totalną egzotyką – czyli po krajach obszaru nazywanego Lewantem wraz z regionami sąsiadującymi.
Grecja pełna ruin przecudownych podobała mi się bardzo i bardziej niż Rzym mnie zachwyciła. Egipt zatarł Grecję w mojej pamięci – nic cudowniejszego nad ruiny nad Nilem… – tak pisał Juliusz Słowacki do matki 16 czerwca 1837 roku z Livorno po zakończeniu trwającej blisko rok podróży wiodącej przez kraje Lewantu.
Przenosimy się więc na Półwysep Arabski, do krainy piasku, wielbłądów i baśni.
Hedżas
Dzisiaj pora na rejon historyczny znany jako Hedjaz, Hidżas, Al Hejaz, Hijas a po arabsku الحجاز al-Ḥiǧāz, czyli dosłownie „bariera”.
Jest to historyczna kraina rozciągająca się od zatoki Akaba na północy, wzdłuż Morza Czerwonego do Jemenu na p
Stolicą tego regionu jest miasta Jeddah – Dżedda, ale najbardziej znanym miastem jest Mekka. Jest to święta ziemia dla muzułmanów gdyż tutaj znajdują się dwa święte dla nich miasta: Mekka i Medyna.
Rejon ten ze względu na swoje znaczenie religijne wielokrotnie zmieniał swoją przynależność polityczną. Pierwotnie pozostawał pod zwierzchnictwem dynastii arabskich. W latach 1250-1517 pozostawał w zależności od sułtanatu mameluckiego w Egipcie. Następnie od 1517 roku aż do 1916 pozostawał praktycznie w zależności od tureckiego imperium Ottomańskiego.
W okresie panowania tureckiego miało miejsce wydarzenie, które zmieniło historię tego regionu. Na rozkaz sułtana tureckiego Abdul Hamida II rozpoczęto w 1900 roku budowę linii kolejowej z Damaszku do Medyny. Jej celem było ułatwienie dla pielgrzymów dostanie się do świętych miast, a w kategoriach politycznych umocnienie wpływów tureckich w tym rejonie.
Tak wygląda mapa tej linii kolejowej. 1 września 1908 roku budowa dotarła do Medyny. Planowano doprowadzenie linii do Mekki, jednakże na wskutek nieustannych ataków lokalnych plemion arabskich zaprzestano jej budowy.
W związku z funkcjonowaniem linii Turcy wydali znaczki skarbowe które służyły jako opłata za przewożenie korespondencji oraz jako opłata za usługi przewozowe. Dzięki nim finansowano kolej. Wczesniej w tym rejonie istniały egipskie placówki pocztowe w Jeddah. Informacje o takiej placówce pochodzą z roku 1865 i 1881. Turcy obsługiwali placówki pocztowe związane z trasa kolejową w Abha lub Ebha, El Ula Hedye, Dżudda, Konfida, Mekka Taif Tebouk i Yanbo. Także już w okresie istnienia państwa Hedżas wydawano znaczki przeznaczone głównie do obsługi tej linii kolejowej.
Tak wygląd znaczek wydany w 1917 roku
Pomimo formalnej zależności od Turków rejon Hedżasu cieszył się dużą autonomią. Praktycznie rządził tutaj szerif Mekki. Dla wyjaśnienia – arabskie słowo szerif – shariff – można przetłumaczyć jako szlachetny i ten tytuł przysługiwał potomkom wnuka Mahometa – al Hassana ibn Alego. Nie maja oni nic wspólnego z szeryfami znanymi z amerykańskich filmów o Dzikim Zachodzie.
Szerif Mekki odpowiadał za bezpieczeństwo pielgrzymów. Na początku XX wieku region ten był poddany infiltracji brytyjskiej, jednym z najsłynniejszych agentów był słynny T. E. Lawrence. W tym czasie trwała I wojna światowa. Wpływy Turcji która opowiedziała się po stronie Niemiec słabną. Sytuację wykorzystuje szarif Mekki który korzystając z tego iż na początku czerwca 1916 roku korpus turecki wyrusza do miasta Taif i w Mekkce pozostaje tylko 1000 żołnierzy, działając w porozumieniu z władzami brytyjskimi organizuje powstanie arabskie.
Na czele staje szarif Mekki Hussein bin Ali który mając wsparcie armii złożonej z 5000 żołnierzy ogłasza się 10 czerwca 1916 roku królem Hedżasu, mając poparcie komisarza brytyjskiego w Egipcie pułkownika MacMahona. Dzięki jego wsparciu i pomocy wojskowej opór garnizonu tureckiego został złamany i 4 lipca 1916 roku garnizon turecki kapituluje.
Wcześniej, w dniu 27 czerwca 1916 roku proklamowana zostaje niepodległość Hedjazu.
Tak wygląda dokument proklamacji niepodległości
Proklamowanie niepodległości przez szarifa Mekki było inspirowane przez wywiad brytyjski, a zwłaszcza przez jednego z najsłynniejszych agentów – słynnego Lawrenca z Arabii. Ten brytyjski oficer wywiadu zasłynął także w historii filatelistyki. Otóż jest on także projektantem pierwszych znaczków wydanych przez nowo powstałe państwo.
Lawrence doskonale zdawał sobie sprawę z propagandowego wydźwięku wydania swoich znaczków przez nowo powstałe państwo, tym bardziej że na jego terytorium znajdowały się święte miasta. Nic więc dziwnego że same znaczki także odnosiły się do tradycji muzułmańskiej. Znajdowały się na nich inskrypcje pochodzące z meczetów w Kairze wraz z cytatami z Koranu. Znaczki umieszczone na listach informowały o powstaniu pierwszego arabskiego państwa.
Już na tym liście z 1917 roku nadanym w Jeddah znajduje się znaczek z pierwszej serii wydanej przez pocztę Hedżas.
Pierwsze znaczki zawierają masę odmian i z tego powodu dla kolekcjonerów znaczków z tego obszaru stanowią ciekawy temat badawczy.
W latach 1922-24 wydana zostaje seria na których przedstawiono herb szarifów Mekki, miało to związek z ogłoszeniem sie przez króla Hussaina władca wszystkich Arabów - malik Bilad-al-Arab oraz kalifem. Wzbudziło to protest rodu Saudów władców sąsiadującego z Hedżasem królestwa Nejd. 
W związku z nową sytuacją 3 października 1924 król Hussajn abdykuje i przekazuje władzę swojemu synowi Alemu. 
Z tej okazji w 1925 roku wydana została nowa seria znaczków z nadrukiem upamiętniającym objecie tronu przez króla Alego.
Znaczki wydane w czasie dość krótkiego okresu samodzielności królestwa Hedżas maja ok 300 głównych odmian nadruków oraz kolorów. Dochodzą do tego jeszcze dodatkowe odmiany w ramach głównych odmian. Jednym słowem – istny raj dla badaczy.
Tymczasem sytuacja polityczna ulega dalszemu zaognieniu.
Tak wyglądała mapa polityczna płw. Arabskiego w 1925 roku.. Największym terytorialnie państwem jest królestwo Nejd. Po ogłoszeniu się przez krola Hussajna królem wszystkich Arabów dochodzi do ataku sił Nejd pod dowództwem króla Abdulaziza ibn Sauda. W bitwie pod Mekką armia króla Hussajna zostaje pokonana. W wyniku tej klęski następuje abdykacja Hussajna i przekazanie władzy dla Alego. Król Hussajn wyjeżdża na Cypr i ostatecznie umiera w Jerozolimie w 1931 roku.
Ali rządzi Hedżasem bardzo krótko – od 3 października 1924 do 19 grudnia 1925 roku.. W tym dniu władza przechodzi w ręce króla Nejdu. Następuje krotki okres istnienia połączonych królestw.
Okres ten jest udokumentowany także filatelistycznie. Znaczek widoczny powyżej posiada nadruk mówiący o administracji Hedżasu przez sułtanat Nejdu. Stan ten nie trwał długo gdyż 8 stycznia 1926 roku następuje ostateczne formalne połączenie obu sułtanatów. 20 stycznia 1927 roku na mocy traktatu z Jeddah zawartego pomiędzy Wlk. Brytanią a królem Saudem formalnie zostało uznane istnienie połączonych królestw Hedżasu i Nejdu. Fakt ten znalazł swoje odzwierciedlenia także na znaczkach.
Oto znaczek połączonych królestw o nominale 1/2 piastra. W centralnym polu widzimy pieczęć herbową króla Abdulaziza ibn Sauda. Królestwo w tej formie przetrwało do 23 września 1932 roku kiedy to proklamowano utworzenie nowego państwa znanego od tej pory jako Arabia Saudyjska. W ten oto sposób dokonano ostatecznej unifikacji obu dominujących królestw, wraz z kilkoma mniejszymi emiratami. Ogółem wydano w czasie istnienia królestwa Hedżas ok 145 własnych znaczków. Jednostką monetarną był 1 kirsz-guerche równy 1 piastrowi, który dzielił się z kolei na 40 paras. "
Zachowały się bardzo ciekawe całości z tego okresu. Chociażby taka:
List nadany w 1919 roku z Jeddah -Djedda. Widzimy na nim dwujęzyczny stempel nadawczy a także stempel odbiorczy z Adenu. Znajdują się na nim dwa znaczki poczty Hedzasu – nr 14. Inny ciekawy list
Tym razem jest to list polecony nadany w 1917 roku w Jeddah i adresowany do Egiptu. Znajduje sie na nim pięć znaczków pierwszej serii Hedżasu - 2 znaczki w kolorze żółtym o nominale 1/8 piastra, znaczek zielony – 1/4 piastra, znaczek czerwony – 1/2 piastra i znaczek niebieski o nominale 1 piastra.. Widnieje na nim także stempel cenzury oraz stemple poczt pośrednich już na terenie Egiptu.
Historia poczty Hedzasu ze względu na różnorodność stosowanych w tym okresie znaczków, a trzeba pamiętać iż równolegle w obiegu były także znaczki tureckie z nadrukami Hedżasu, jest niesłychanie ciekawa i warta zainteresowania. Niestety, ale jest to dość kosztowne hobby. Dodatkową barierę stanowi język arabski tak odmienny od języków europejskich. Niemniej od strony estetycznej są to niezwykle ładne znaczki.
Tekst powyższy został przesłany przez Autora do publikacji w ramach akcji konkursowej i-KF-u.
