Kartuzy położone są na Pojezierzu Kaszubskim, wśród wzgórz morenowych, lasów i jezior, nad czterema jeziorami: Karczemnym, Klasztornym Dużym, Klasztornym Małym i Mielenko. Historia miejscowości sięga XIV wieku. W 1381 roku szlachcic pomorski Jan z Rusocina ufundował klasztor, którego fundację poparli Krzyżacy. Pierwsi zakonnicy przybyli do Kartuz z Pragi czeskiej pod
Przejdź do części: druga | trzecia | czwarta | piąta | szósta |
wodzą Jana Deterhusa i nadali klasztorowi nazwę „Raj Marii”. Po tamtych czasach w mieści pozostał dawny kościół Kartuzów, stojący w przesmyku między jeziorami. Kościół jest jednonawowy, gotycki zbudowany z kamienia i cegły w latach 1383-1403 przez Tiedemana z Gdańska. Jego głównym fundatorem był bogaty gdański patrycjusz Jan Tiergart. Piękny barokowy hełm wieży oraz bardzo szczególny dach, który przypomina wieko trumny powstały w czasie przebudowy kościoła w latach 1731-1733. Przebudowa ta wraz pokrycie całego dachu blachą miedzianą kosztowała blisko 43.000 złp. Za taką kwotę można wówczas było nabyć kilka wsi. Wnętrze kościoła ma 44,5m długości, 9 m szerokości i 11,5 m wysokości. Sklepienie jest gotyckie z żebrowaniem gwiaździstym. Obecne wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z XVII i XVII wieku. Wielki, sięgający aż po sklepienie, ołtarz barokowy pochodzi z XVII w. Największą ozdobę kościoła stanowią znajdujące się po obu bokach nawy i prezbiterium, gdzie ustawione są barokowe stelle, dębowe i niezwykle ładnie rzeźbione. Dzisiaj kościół ten ma rangę kolegiaty. Na rynku z kolei znajduje się poewangielicki kościół z 1883 roku.
W 1818 roku wieś Kartuzy (niem. Carthaus, Karthaus) została stolicą powiatu. Od tego momentu znajdowały się tutaj wszystkie urzędy i instytucje, które naonczas znajdowały się w miastach tej rangi, czyli : starostwo, sąd, więzienie, urząd skarbowy, komenda policji, bank, urząd pocztowy i szereg innych. Urząd pocztowy w Kartuzach był urzędem II rzędu. W 1886 roku Kartuzy uzyskały połączenie kolejowe z Pruszczem Gdańskim (niem. Praust, Westpreussen), w 1901 roku z Kościerzyną (niem. Berent, Westpreussen) a w 1905 z Lęborkiem (niem. Lauenburg, Pomern). Dworzec kolejowy powstał w Kartuzach w 1897 roku. Parowozownia z wieżą ciśnień powstały natomiast w 1904 roku. W 1910 roku Kartuzy zelektryfikowano. Było to wynikiem budowy systemu małych elektrowni wodnych na Raduni, głównej rzece Pojezierza Kaszubskiego, biorącej swój początek nieopodal Jeziora Stężyckiego nad którym położona jest wieś Stężyca. Radunia jest lewym dopływem Motławy, jej całkowita długość wynosi nieco ponad 103 km, obszar zlewni to blisko 840 km2 a całkowity spadek 162m. Radunia przepływa przez centralną część Pojezierza Kaszubskiego, znaną także jako Szwajcaria Kaszubska. Poniższa mapa przedstawia dawny pruski powiat kartuski.
 |
8. lutego 1920 roku wojsko polskie wkroczyło do Kartuz na mocy postanowień traktatu wersalskiego. Kartuzy nadal pozostały stolica powiatu kartuskiego, który graniczył z powiatami wejherowskim na północy i kościerskim na południu. Od wschodu powiat przylegał do obszaru Wolnego Miasta Gdańska, od zachodu graniczył z Niemcami. W 1921 roku miejscowość uzyskała połączenie kolejowe z Gdynią, dzięki wybudowaniu linii Kartuzy-Kokoszki. Prawa miejskie Kartuzy uzyskały 29 marca 1923 roku. Po wybudowaniu linii kolejowej Gdynia-Kościerzyna-Bydgoszcz miasto straciło na znaczeniu. Wg spisu ludności z 30 września 1921 roku Kartuzy zamieszkiwało 3717 osób, z czego ok. 9% stanowiła ludność niemiecka. Liczba budynków mieszkalnych w mieście wynosi 249. W powiecie kartuski było wówczas 101 gmin, a liczba ludności wynosiła ponad 54100 osób, z czego 4000 deklarowało narodowość niemiecką. Dla porównania w 1910 roku liczba ludności powiatu wynosiła blisko 69880 osób, z czego Polacy stanowi 72,5%.
Poniżej przedstawiam datowniki z przesyłek nadanych w Kartuzach w XIX wieku oraz na początku wieku XX, przed powrotem Kartuz do Polski. Jednocześnie zwracam się z apelem do wszystkich, którzy posiadają materiały dotyczące historii poczty na terenie powiatu kartuskiego o kontakt. Mój adres mmietus@gmail.com
Datowniki przesyłek nadanych w urzędzie pocztowym w Kartuzach.
 |
 |
| fi=24mm, wys.cyfr=3,5mm, wys.kreski=3,5mm |
fi=24mm, wys.cyfr=3,5mm, wys.kreski=4mm |
 |
 |
| fi=27mm, wys.mostka=9mm, wys.łezki=4mm |
fi=27mm, wys.mostka=9mm, wys.łezki=4mm |
fi=28mm, wys.mostka=9mm,wys.łezki=4mm
Datowniki przesyłek nadanych w ambulansach pocztowych operujących na połączeniach z Kartuzami.
Zug 1104, Berent-Carthaus. Linia kolejowa Kościerzyna-Kartury
dł.oś=33mm, kr.oś=27mm, wys. "ZUG" =4mm, wys. liter=3mm.
Data nadania: 3.06.1903
 |
 |
|
Zug 613 Danzig-Carthaus, |
Zug 922 Carthaus-Lauenburg (Pom), linia Kartuzy-Lębork dł.oś=32mm, kr.oś=27mm, wys. "ZUG" =4mm, wys. liter=3,5mm. Data nadania: 9.01.1906 |
 |
 |
|
Zug 905 Carthaus-Lauenburg (Pom), |
Zug 900 Carthaus-Praust, |
Inne znane datowniki ambulansów kolejowych to: ZUG 609, ZUG 906, ZUG 977.
Literatura
GUS RP, 1926. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Tom XI, Województwo pomorskie, Warszawa, 126pp.
J.K., 1925. Spis miejscowości i rodów ziemiańskich województwa pomorskiego, Kraków, 159pp.
Orłowicz M., 1924. Ilustrowany przewodnik po województwie pomorskim, Polska Biblioteka Turystyczna, Książnica Polska Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów-Warszawa, 575pp.
Ruhnstrud W., 1920. Atlas der Postgeographie.
Wikipedia, stan na dzień publikacji.
Przejdź do części: druga | trzecia | czwarta | piąta | szósta |
