Cała korespondencja telegraficzna cenzurowana była do grudnia 1920 r. Postanowieniem Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1920 r. (Mon. Pol. nr 227 z 6.12.1920) zlikwidowano cenzurę prywatnej korespondencji telegraficznej w obrocie krajowym. Przejmowanie telegrafu od władz wojskowych w zarząd Ministerstwa Poczt i Telegrafów przeprowadzane było stopniowo i trwało do czerwca 1921 r.
W kolejnej, trzeciej i ostatniej części artykułu Andrzej Kłosiński przedstawia przykłady cenzury telegramów w urzędach pocztowych w Krakowie i na obszarze Wielkopolski.
5. STACJA TELEGRAFICZNA KRAKÓW
31.07.1919 Vlasenica (Serbia)–Kraków.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „Kr./K.D./2” (lewy górny róg telegramu).
11.08.1919 Warszawa–Kraków.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenzurowany” w kolorze czerwonym.
15.08.1919 Lwów–Wiedeń (przez Kraków).
Z Krakowa ekspedycja do Wiednia drogą pocztową. Stempelek cenzury „Kr./K.C./2”.
23.08.1919 Muerzzuschlag (Austria)–Kraków.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „Kr./K.D./2”.
Na podstawie prezentowanych telegramów Stacji Telegraficznej Kraków z 1919 roku można zaryzykować hipotezę, że dla oznaczenia cenzury telegramów zagranicznych używano stempelka okrągłego „Kr./K.D./2” a dla telegramów krajowych liniowego „Cenzurowany”.
3.05.1920 Kopenhaga (Dania)–Kraków.
Poświadczenie cenzury ramkowym stempelkiem „CENS. KRK” w kolorze fioletowym.
26.05.1920 Poznań–Kraków.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „K” w kolorze fioletowym (odbity na orle, mało czytelny).
6. STACJA TELEGRAFICZNA KOŚCIAN
21.03.1919 Kriewen (Krzywin)–Kosten (Kościan).
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem z godłem „KONTROLA POCZTY W KOŚCIANIE”.
7. STACJA TELEGRAFICZNA ODOLANÓW
17.06.1919 Skalmierzyce–Odolanów.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenzura wojskowa/Odolanów” w kolorze czerwonym.
8. STACJA TELEGRAFICZNA POZNAŃ
21.06.1919 Strzelno–Poznań.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Kontrola Decernatu Poczty/Komisarjat N.R.L./w Poznaniu” w kolorze fioletowym.
Materiały źródłowe i opracowania
- Dzienniki Urzędowe MPiT 1919 – 1922,
- Dzienniki Urzędowe Galicyjskiej DPiT we Lwowie 1919 – 1921,
- Tygodnik Urzędowy Bydgoskiej DPiT 1920,
- Dzienniki Ustaw I Monitor Polski 1919 – 1922,
- Sprawozdania MPiT (1.07.1920-30.04.1921 i 1.05.1921-30.04.1922),
- Brzozowski B., Tokar J.,2001. Polska cenzura korespondencji 1918-1922,
- zbiory własne ocenzurowanych telegramów.
