28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej Pałacu Wersalskiego został uroczyście podpisany traktat wersalski. W imieniu Polski podpisy pod traktatem złożyli Ignacy Paderewski i Roman Dmowski. Ponadto poza tekstem samego traktatu delegaci Polski zaakceptowali dodatkową umowę o ochronie mniejszości. Dopiero po upływie siedmiu dni od daty
podpisania dokumentu ratyfikacyjnego przez Niemcy wojsko Polskie wkroczyło na teren Pomorza . Przejęcie ziem przyznanych Polsce nastąpiło w dwóch fazach, w terminach uprzednio uzgodnionych ze stroną niemiecką. W obrębie każdej z faz wyróżniono osiem stref jednodniowych zgodnych z porozumieniem polsko-niemieckim z 25 listopada 1919 roku. Operacja rozpoczęła się 17. stycznia. 10. lutego gen. Haller dokonał w Pucku zaślubin Polski z morzem. Wraz z systematycznym wkraczaniem armii polskiej na Pomorze następowała polonizacja tego obszaru, w tym systematyczne i przemyślane przejmowanie placówek pocztowych od niemieckich urzędników.
Jak pisał A.Kosiński w części 1 swojego tekstu Dyrekcje Poczt i Telegrafów na obszarze Pomorza i Poznańskiego podlegały początkowo Ministerstwu byłej Dzielnicy Pruskiej i dopiero od 1 stycznia 1921 r. podporządkowane zostały Ministerstwu Poczt i Telegrafów w Warszawie. Jednak centralny system cenzury wprowadzony został na ten obszar już w początkach 1920 r. Zgodnie z Instrukcją opublikowaną w Tygodniku Urzędowym Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy z lutego 1920 r. cenzurę przesyłek pocztowych i korespondencji telegraficznej ustanowiono w Bydgoszczy, Toruniu i Tczewie. Nie wymienia się tu Grudziądza, gdzie w rzeczywistości także dokonywano cenzury korespondencji.
Cała korespondencja telegraficzna cenzurowana była do grudnia 1920 r. Postanowieniem Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1920 r. (Mon. Pol. nr 227 z 6.12.1920) zlikwidowano cenzurę prywatnej korespondencji telegraficznej w obrocie krajowym. Przejmowanie telegrafu od władz wojskowych w zarząd Ministerstwa Poczt i Telegrafów przeprowadzane było stopniowo i trwało do czerwca 1921 r.
W kolejnej, drugiej części artykułu Andrzej Kłosiński przedstawia przykłady cenzury telegramów w urzędach pocztowych na obszarze Pomorza.
2. STACJA TELEGRAFICZNA BYDGOSZCZ 
13.09.1920 Berlin (Niemcy)–Bydgoszcz.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenz. Bydgoszcz” w kolorze czarnym.
3. STACJA TELEGRAFICZNA GRUDZIĄDZ 
12.06.1920 Toruń–Grudziądz.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „Grd.” w kolorze fioletowym. 
30.09.1920 Koenigsberg (Niemcy)–Grudziądz.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „Grd.” W kolorze fioletowym.
4. STACJA TELEGRAFICZNA TORUŃ 
9.02.1920 Pillkallen (Niemcy)–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenzura wojskowa” w kolorze zielonym. 
14.03.1920 Schoeneck (Skarszewy)–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenzura wojskowa” w kolorze czarnym. 
17.03.1920 Pr. Stargard (Starogard Gd.)–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Cenzura wojskowa” w kolorze czerwonym. 
9.04.1920 Nowe–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Komenda cenzury woj. Toruń” w kolorze czarnym. 
14.04.1920 Danzig (Gdańsk)–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkiem „Komenda cenzury woj. Toruń”w kolorze czarnym. 
6.09.1919 Tczew–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „7”. 
8.09.1920 Nowe Miasto–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „20”. 
20.09.1919 Nowe Miasto–Toruń.
Poświadczenie cenzury okrągłym stempelkiem „TOR.”. Użycie blankietu telegramu UPT Gniewkowo. 
30.10.1920 Poznań–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „15”. 
30.10.1920 Kartuzy–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „13(?)”. 
23.11.1920 Sępolno–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „21”. 
23.11.1920 Chełmno–Toruń.
Poświadczenie cenzury stempelkami okrągłymi „TOR.” i numerem cenzora „20(?)”.
Materiały źródłowe i opracowania
- Dzienniki Urzędowe MPiT 1919 – 1922,
- Dzienniki Urzędowe Galicyjskiej DPiT we Lwowie 1919 – 1921,
- Tygodnik Urzędowy Bydgoskiej DPiT 1920,
- Dzienniki Ustaw I Monitor Polski 1919 – 1922,
- Sprawozdania MPiT (1.07.1920-30.04.1921 i 1.05.1921-30.04.1922),
- Brzozowski B., Tokar J.,2001. Polska cenzura korespondencji 1918-1922,
- zbiory własne ocenzurowanych telegramów.
